Soms lijkt het alsof alles en iedereen om ons heen is gaan schuren en scheuren. Wat is er niet op drift? Klimaat, oorlogen, ongelijkheid, een president die de wereld op z’n kop zet, meningen die steeds heviger botsen en grenzen die met de dag verder vervagen.
Tureluurs word je ervan. Wat is goed? Wat is fout? Wat vind ik van dit, van dat, van hem, van haar?
In zo’n woelige context kan een oud verhaal soms uitkomst bieden. Het komt uit de bijbel, uit het evangelie van Johannes.
Het gaat zo: Jezus wordt geconfronteerd met een vrouw die is betrapt op overspel. Volgens de wet zou ze gestenigd moeten worden. Haar aanklagers vragen Jezus wat hij hiervan vindt. Maar in plaats van meteen te antwoorden, ‘bukt hij zich en schrijft hij met zijn vinger in de aarde’. Om pas wat later te zeggen: “Laat degene die zonder zonde is als eerste een steen werpen.” Eén voor één druipen haar beschuldigers af. En Jezus zegt tegen de vrouw: “Ook ik veroordeel je niet. Ga heen, en verander je leven.”
Wat maakt dit verhaal de moeite waard, ook als je niets met Jezus of de Bijbel hebt?
Het is het universele thema. De vraag: waarom vinden we wat we vinden? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat ons ‘oordelen’, onze verhalen over onszelf, anderen, de wereld, over God of geen God, ergens op gebaseerd zijn? Hoe kunnen we ons ‘gelijk’ funderen?
Het antwoord lijkt verborgen in een ogenschijnlijk klein detail in dit evangeliegedeelte. Zittend buigt Jezus zich naar de grond en raakt deze met zijn vinger aan. Hij schrijft iets – wat, dat vertelt het verhaal niet. Kennelijk is niet belangrijk wát hij schrijft, maar dát hij met zijn vinger in de aarde beweegt. Dát hij zich uitdrukt in en door grond, stof.
Dat kan geen neutraal detail zijn. In de joodse traditie is de mens gemaakt uit aarde, uit stof. “Stof ben je, en tot stof keer je terug.” Door voorover te buigen en contact met dat stof te maken, lijkt Jezus niet alleen uit de dwingende dynamiek van de situatie te stappen, maar de omstanders, ons, ook te willen herinneren aan de menselijke aardsheid, eindigheid. Alsof hij zegt: vóórdat je een ander oordeelt, wees je bewust van je stoffelijke natuur. Begin daar. Bouw ieder beschouwen op de grond van dat bewustzijn. Letterlijk.
Het lijkt me geen te grote stap om te stellen dat deze ‘reminder’ ook geldt voor ons oordelen over onszelf of wat we meemaken. Hoe snel labelen we wat ons overkomt niet als fout, als onverdiend, als anders dan het zou moeten zijn? Ook voor dat soort situaties lijkt me Jezus’ gebaar een soort tussenruimte te bieden. Een pauze. Een uitnodiging om even niets te zeggen maar om, voor alle oordeel uit, eerst te rusten en te gronden in ons besef van vergankelijkheid.
En dan?
In wie zich steeds weer buigen naar de stoffelijkheid van hun bestaan, de aard van hun menselijke natuur ten diepste doorgronden en verwelkomen, blijkt een welhaast bovenaards liefdesvermogen op te bloeien. Voor allen, voor alles – onder alle omstandigheden. Alle oordelen wordt dan in essentie: aanvaarden en beminnen.
