De cruciale vraag bij zelfrijdende auto’s: wie programmeert hun ethiek?
Dezelfde vraag is de geboortegrond van de bewustwordingsweg ‘Liber’. Wie staat er eigenlijk aan de knoppen van wat je vindt en voelt? En als je nu zegt: ‘dat ben ik zelf’, wat of wie is dat dan, dat ‘zelf’? Hoe vrij en autonoom is dit ‘zelf’ te willen wat het wil?
Zomin als de zelfrijdende auto, vindt Liber de ‘van zelfrijdende mens’ een verstandige gedachte. Dat is: de mens die zich zijn denker en denken niet als vanaf een afstand bewust is. Omdat in die staat van onbewust zijn, niet je vrije en authentieke, maar je geprogrammeerde zelf je bestuurt. Wat je tot een gevaar op de weg maakt. Steeds doen zich daarop immers weer omstandigheden voor die er ten tijde van je programmering nog niet waren.
Rijd je jezelf en misschien ook wel je omgeving steeds weer in de wielen? Het is niet verwonderlijk. De ‘vanzelf rijdende mens’ is als een platte schroevendraaier die onvermoeibaar probeert een kruiskopschroef in te draaien.
In drie stappen thuis
‘Een hack’, zo leerde ik van Marleen Stikker, ‘is een elegante oplossing voor een complex probleem’. In die zin is ook Liber een hack. Er zijn maar drie stappen voor nodig om je uit een geautomatiseerde levenshouding te bevrijden. Ten eerste de erkenning dat je meer niet weet dan wel, maar dat desondanks je wel-weten je leven bepaalt. Vervolgens: de verbalisering van je wel-weten. Laat het zich maximaal uiten en tonen. En oefen je er tot slot in, stap drie, om met al je wel-weten, een volkomen niet-wetende verhouding aan te gaan. Leer je als niet-wetend te verhouden met je wel-weten.
De uitkomst: een reset, een update, van je weten.
Liber leert je dus niet om zonder ‘ik’ of ‘zelf’ door het leven te gaan, maar om het steeds weer te actualiseren. Het mysterieuze, zo niet mystieke van de zaak: niet een ander weten brengt wat we menen te weten bij de tijd, maar een niet-weten. Breng zus (denken te) weten en zo (denken te) weten met elkaar in gesprek en het leidt op z’n best tot een hybride. Maar huwelijk je weten uit aan je niet-weten, en het kind van die omgang getuigt van werkelijke oorspronkelijkheid en originaliteit.
Lees je over zelfsturende auto’s of computers die het van ons gaan overnemen, vraag je, voordat je daarover oordeelt, in het vervolg eerst eens af: hoe geautomatiseerd ga ik zelf eigenlijk door het leven?
