Kerstmis vieren kan op een onzalige manier aan Kerstmis worden, in de weg staan. Dat gebeurt wanneer we menen te weten waar dit feest om draait; als waren het dagen om een verbale constructie te aanbidden. Een gebouw opgetrokken uit overtuigingen over God en geloof, of over niet geloven in God maar wel in familie, vrienden, gezelligheid of gezondheid.
De uitingsvorm is anders, de woorden verschillen, maar in beide gevallen kan het dan toch, alle levendigheid ten spijt, een viering van een soort dood zijn. Van de status quo. Omdat een geloofde houvast wordt aanbeden. ‘Zeker weten dat…’
‘Er is geen Kerstmis zonder jou-ou-ou’ klinkt het bij de kapper uit het plafond. Kerstmis als antwoord op de vraag die niet werd gesteld.
In zijn Messiah laat Händel horen hoe het ook kan. Hij haalt Jesaja aan: ‘het volk dat in duisternis ronddoolt ziet een schitterend licht. Zij die in het donker wonen, worden door een groot licht beschenen’. Luister naar de beweging van de noten en je ziet het volk zigzaggen door het donker, nu eens hierheen, dan weer daarnaartoe. Help waar is de uitgang?
De diepste zegen en betekenis van Kerstmis lijkt me de aanmoediging te erkennen dat we ‘de’ uitgang, ‘het’ antwoord op de meeste van onze vragen, persoonlijk, sociaal, politiek, existentieel, niet kennen en dat ons juist daarin de sleutel tot het wel ontdekken ervan wordt aangereikt. In die zin is Kerstmis daarom een intens emancipatoir feest. Het houdt ons voor: wie zeker meent te weten waar ‘de’ uitgang is, houdt de voor-uitgang tegen. Een nieuwe dag, door-stroming van leven en ontwikkelingen, de ‘permanente emancipatie’ van alles en iedereen, ze staan of vallen bij een eerlijk beleden besef niet te weten hoe die eruit zou zien.
‘Het volk dat in duisternis ronddoolt ziet een schitterend licht’. De kerstgenade te kennen is zoveel als te weten wat in essentie je plaats in het geheel der dingen is; je neer te durven leggen bij de ‘rolverdeling’. Aan de mens die niet bang is voor het duister, toont het licht zich maar al graag. Sociale verbanden die erkennen het spoor bijster te zijn, ontdekken levenspaden die ze niet voor mogelijk hadden durven houden.
The People that walked in darkness. Uit: The Messiah van G.F. Handel. The Sixteen o.l.v Harry Christophers. Met Christopher Purves.
